Biografie
Alex van Warmerdam (cineast, schrijver, vormgever, regisseur en acteur) werd op 14 augustus 1952 geboren in Haarlem. Na de Grafische School doorliep hij met succes de Rietveld Academie in Amsterdam en was medeoprichter van het legendarische muziektheatergezelschap Hauser Orkater.
Eind zeventiger jaren maakte hij samen met Jim van der Woude en Frans Weisz het script en het storyboard voor de verfilming van Entree Brussels en Striptease van Hauser Orkater. Na de korte film De Stedeling maakte hij in 1986 zijn eerste speelfilm Abel, gevolgd door De Noorderlingen, De Jurk, Kleine Teun en Grimm, Ober en De laatste dagen van Emma Blank.
Vanaf 1980 heeft hij met zijn gezelschap De Mexicaanse Hond elf theatervoorstellingen gemaakt, waaronder Graniet, Kaatje Is Verdronken, Kleine Teun, Adel Blank en De verschrikkelijke moeder. Zijn volledige theaterwerk en zijn roman De Hand van een Vreemde werden uitgebracht door Uitgeverij Thomas Rap. In 2006 verscheen de dichtbundel Van alle kanten komen ze bij Nieuw Amsterdam.
Hij ontving naast de vele filmprijzen o.a. de prestigieuze Prins Bernhard Cultuurprijs voor zijn theater- en filmoeuvre, de Albert van Dalsumprijs van de stad Amsterdam en de Nederlands/Vlaamse Toneelschrijfprijs. In 2001 vermaakte en verbaasde hij de lezers van NRC Handelsblad met zijn wekelijkse tekeningen. In het voorjaar van 2010 organiseerde het Stedelijk Museum Schiedam een overzicht van zijn multidisciplinaire oeuvre onder de naam Alex van Warmerdam: Tentoonstelling, schilderijen, film, theater. Op 15 november ontvangt Alex van Warmerdam de hoogste Nederlandse kunst- en cultuuronderscheiding, de Johannes Vermeer Prijs 2010, staatsprijs voor de kunsten.
16
Oeuvrelijst
17 januari 1970 Alex bedenkt een publieke act voor de Eksperimentele Tejatergroep van het Witte Tejater uit IJmuiden. Een groep van veertien jongeren, onder wie Alex en Marc van Warmerdam, houdt met vergunning van de burgemeester een mars over de Lange Nieuwstraat in IJmuiden. De groep draagt borden en spandoeken zonder tekst en deelt blanco stencils uit.
27 januari 1971 Voorpremière van Robins Speelhuis van theatergezelschap Wim Zomer. Decors: Alex van Warmerdam.
18 november 1971 Landelijke tv-uitzending door VrijUit van de NOS van Jofele toestanden, een keuze uit een serie losse sketches die de eerste Eksperimentele Tejatergroep van het Witte Tejater in IJmuiden dan al ruim een jaar speelt. Tot de spelers en bedenkers van de serie behoort ook Alex van Warmerdam.
begin 1972 Alex van Warmerdam bedenkt en speelt de rockster Melvin Blister tijdens een eerste optreden met het Hauser Kamer Orkest op een schoolfeest van het Kennemer Lyceum. De rockster-act zal later terugkeren in Op Avontuur.
10 december 1972 Op Avontuur beleeft zijn eerste uitvoering onder die naam in jongerencentrum PEN in IJmuiden. Het is de eerste show van het nieuwe collectief Hauser Orkater, ontstaan toen het Hauser Kamer Orkest uit Amsterdam Alex van Warmerdam erbij haalde omdat het meer theater in zijn voorstellingen wilde brengen. De gezichtsbepalende leden van de groep zijn Dick en Rob Hauser, Jim van der Woude, Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, Chris Bolczek, Thijs van der Poll, Gerard Atema, Eddie Wahr, en – later – de acteur Peer Mascini. De leden van Hauser Orkater maken gezamenlijk de teksten, vormgeving en muziek.
17 september 1975 Famous Artists, de tweede show van Hauser Orkater, gaat in première in het Shaffytheater in Amsterdam. De naam is ontleend aan een destijds populaire Amerikaanse tekenschool, waar je per post cursussen kon volgen. De show is door de leden van de groep gezamenlijk gemaakt.
april 1977 ’t Vermoeden gaat in première in het Shaffytheater. De derde show van Hauser Orkater is wederom een collective effort. Maar hij lanceert ook Alex van Warmerdam als auteur. Hij schrijft de teksten voor het personage van acteur Peer Mascini en twee Nederlandstalige songs, waaronder Neckermann’s ongerief, dat in 1978 wordt opgenomen voor het eerste studioalbum van Hauser Orkater. In de voorstelling zit ook Striptease, een nummer van Alex en Jim van der Woude dat in 1979 apart wordt verfilmd.
voorjaar 1978 Entree Brussels, de vierde collectieve show van Hauser Orkater. De voorstelling wordt verfilmd onder regie van Frans Weisz en in oktober 1978 uitgezonden door de VPRO.
21 oktober 1978 Hauser Orkater verschijnt, de eerste officiële langspeelplaat van de groep. Tot de meest populaire nummers behoort Azijn, een song van Alex van Warmerdam.
22 mei 1979 Zie de mannen vallen, de laatste collectieve show van Hauser Orkater, gaat officieel in premiére in het Shaffytheater, na enkele weken van try-outs en proefvoorstellingen. Dit keer zijn vrijwel alle gesproken teksten van Alex van Warmerdam.
6 januari 1981 Broers, de eerste voorstelling van het nieuwe muziektheatergezelschap De Mexicaanse Hond, gaat in premiére op de voormalige ADM-scheepswerf in Amsterdam-Noord. Met Alex en Marc van Warmerdam, Thijs van der Poll, Gerard Thoolen en Hans Dagelet. Productie: Orkater. Hoewel de eerste voorstellingen van De Mexicaanse Hond nog collectieve producties zijn, groeit het nieuwe label gaandeweg uit tot het merk van theaterauteur Alex van Warmerdam.
april 1982 Premiére van Graniet van De Mexicaanse Hond in het Shaffytheater. Met Alex en Marc van Warmerdam, Thijs van der Poll, Chris Bolczek en Aat Ceelen. Tekst en vormgeving: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater. Graniet wordt ook verfilmd, wederom onder regie van Frans Weisz, en uitgezonden door de VPRO.
1984 De Wet van Luisman van De Mexicaanse Hond. Met Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, Thijs van der Poll, Chris Bolczek en Aat Ceelen. Tekst en vormgeving: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
1984 Korte film De Stedeling in opdracht van de VPRO. Scenario en regie: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
april 1986 Premiére van Onnozele Kinderen van De Mexicaanse Hond in De Lantaren in Rotterdam. Met onder meer Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, Thijs van der Poll, Aat Ceelen en Annet Malherbe. Tekst, vormgeving en regie: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
1986 Premiére van Abel, de eerste speelfilm van Alex van Warmerdam. Met onder meer Alex van Warmerdam, Henri Garçin, Olga Zuiderhoek en Annet Malherbe. Scenario: Alex van Warmerdam in samenwerking met Otakar Votocek en Frans Weisz. Regie: Alex van Warmerdam. Camera: Marc Felperlaan. Muziek: Vincent van Warmerdam. Productie: First Floor Features.
1987 Publicatie van De hand van een vreemde, de eerste en tot dusver enige roman van Alex van Warmerdam. De eerste editie verschijnt bij uitgeverij Thomas Rap. Twintig jaar later zal de roman opnieuw verschijnen bij Nieuw Amsterdam. 176 pagina’s.
15 januari 1988 Première van De Leugenbroeders van De Mexicaanse Hond in de Stadsschouwburg Amsterdam. Met Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, Aat Ceelen, Christan Muiser, Werner Herbers en Hein Offermans. Tekst, regie en vormgeving: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
2 november 1989 Première van Het Noorderkwartier van De Mexicaanse Hond in De Lantaren in Rotterdam. Met Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, Aat Ceelen, Loes Luca, Christan Muiser, Hein Offermans en Jack Vecht. Tekst, regie en vormgeving: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
1992 Speelfilm De Noorderlingen. Met onder meer Alex van Warmerdam, Rudolf en Leonard Lucieer, Annet Malherbe, Jack Wouterse en Loes Wouterson. Scenario en regie: Alex van Warmerdam. Camera: Marc Felperlaan. Muziek: Vincent van Warmerdam. Productie: First Floor Features.
1993 Oprichting van Graniet Film, de onafhankelijke filmproductiemaatschappij van regisseur Alex van Warmerdam en producent Marc van Warmerdam.
12 maart 1993 Première van Kaatje is verdronken van De Mexicaanse Hond. Met Alex van Warmerdam, Aat Ceelen, Olga Zuiderhoek, Ariane Schluter, Joost Belifantie, Kees van der Vooren en Eddie Wahr. Tekst, regie en vormgeving: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
1996 Speelfilm De Jurk. Met onder meer Alex van Warmerdam, Henri Garçin, Rudolf Lucieer, Annet Malherbe, Olga Zuiderhoek, Ariane Schluter, Ricky Koole, Kees Prins, Rijk de Gooyer en Peter Blok. Scenario en regie: Alex van Warmerdam. Camera: Marc Felperlaan. Muziek: Vincent van Warmerdam. Productie: Graniet Film.
20 september 1996 Première van Kleine Teun van De Mexicaanse Hond in de Toneelschuur in Haarlem. Met Kees Hulst, Annet Malherbe en Ariane Schluter. Tekst en regie: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
1998 Speelfilm Kleine Teun. Met onder meer Alex van Warmerdam, Annet Malherbe en Ariane Schluter. Scenario, regie en muziek: Alex van Warmerdam. Productie: Graniet Film.
April 1999 Première van Adel Blank van De Mexicaanse Hond in het Trusttheater in Amsterdam. Met Sylvia Poorta, Halina Reijn, Annet Malherbe, Peter Blok, Jacob Derwig en Jaap Spijkers. Tekst, regie, vormgeving en muziek: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
2000-2001 Serie gouaches voor het Zaterdags Bijvoegsel van NRC Handelsblad.
3 mei 2002 Première van Welkom in het bos van De Mexicaanse Hond in de Toneelschuur in Haarlem. Met Pierre Bokma, Annet Malherbe en Liz Snoijink. Tekst en regie: Alex van Warmerdam. Muziek: Alex van Warmerdam en Frans Waxman. Productie: Orkater.
2003 Speelfilm Grimm. Met onder meer Halina Reijn, Jacob Derwig, Carmelo Gómez, Elvira Mínguez, Ulises Dumont, Kees Prins en Peggy Sandaal. Scenario: Alex van Warmerdam in samenwerking met Otakar Votocek. Regie en muziek: Alex van Warmerdam. Productie: Graniet Film.
September 2004 Première van De verschrikkelijke moeder van De Mexicaanse Hond in de Stadsschouwburg Amsterdam. Met onder meer Pierre Bokma, Kees Hulst, Annet Malherbe, Tina de Bruin, Katja Herbers, Mees van Warmerdam en Kees van der Vooren. Tekst, regie, vormgeving en muziek: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
Augustus 2006 Van alle kanten komen ze. Gedichten van Alex van Warmerdam. Uitgeverij Nieuw Amsterdam. 64 pagina’s.
28 september 2006 Nederlandse release van de speelfilm Ober. Met onder meer Alex van Warmerdam, Mark Rietman, Thekla Reuten, Ariane Schluter, René van ’t Hof, Line van Wambeke, Pierre Bokma, Porgy Franssen, Kees Prins, Aat Ceelen, Jaap Spijkers, Sylvia Poorta en Stefaan Degand. Scenario en regie: Alex van Warmerdam. Productie: Graniet Film.
Maart 2007 Première van Wees ons genadig van De Mexicaanse Hond in de Stadsschouwburg Amsterdam. Met Ariane Schluter, Pierre Bokma, Aat Ceelen en Stefaan Degand. Tekst, regie, vormgeving en muziek: Alex van Warmerdam. Productie: Orkater.
2009 Speelfilm De laatste dagen van Emma Blank. Met Marlies Heuer, Alex van Warmerdam, Annet Malherbe, Eva van de Wijdeven, Gène Bervoets, Gijs Naber en Marwan Kenzari. Scenario, regie en muziek: Alex van Warmerdam. Productie: Graniet Film.
14 februari tot en met 24 mei 2010 Alex van Warmerdam, Tentoonstelling, schilderijen, film, theater in het Stedelijk Museum Schiedam. Samenstelling: Wilma Sütö.
Prijzen en onderscheidingen
Film
Abel 1986 Gouden Kalf Beste Film – Nederlands Film Festival; Gouden Kalf Beste Regie – Nederlands Film Festival; Prijs van de Kritiek – Filmfestival van Venetië
De Noorderlingen 1992 Gouden Kalf Beste Regie – Nederlands Film Festival; Gouden Kalf Beste Mannelijke Hoofdrol – Nederlands Film Festival; Felix Jonge Europese Film -European Film Academy; Felix Muziek – European Film Academy; Felix Art Direction – European Film Academy; Nederlandse inzending voor de Oscar; Speciale Jury Prijs Filmfestival van Veviers, Frankrijk; Bronzen Paard Scenario – Filmfestival van Stockholm, Zweden; Gouden Roos Filmfestival van Bergamo, Italië
De Jurk 1996 Prijs van de Kritiek – Filmfestival van Venetië; Prijs van de Nederlandse Filmcritici – Nederlands Film Festival; Prijs voor de Beste Speelfilm – Filmfestival van Potsdam, Duitsland; E.J. Jordaan Prijs – Amsterdams Fonds voor de Kunst
Kleine Teun 1998 Officiële Selectie ‘Un Certain Regard’ – Filmfestival Cannes, Frankrijk; ‘Outstanding Screen Performance’ 1999 – Ludwigsburg/Stuttgart, voor Annet Malherbe; Bronzen Zeeleeuw 1998 Provincie Zeeland, voor Marc en Alex van Warmerdam voor hun bijdrage aan de Nederlandse film
Top 100 Film van de Eeuw Verkiezing georganiseerd door het Nederlandse Film Festival 1999. Abel: vierde plaats; De Noorderlingen: 13de plaats; Kleine Teun: 31ste plaats; De Jurk: 33ste plaats
Grimm 2003 Officiële Selectie International Film Festival San Sebastián, Spanje; Officiële Selectie Internationaal Film Festival Riga, Letland; Skrien Afficheprijs 2004, voor het handgeschilderde Grimm-affiche
Ober 2006 Gouden Kalf Beste Scenario – Nederlands Film Festival; Gouden Kalf Production Design – Nederlands Film Festival
De laatste dagen van Emma Blank 2009 Gouden Kalf Beste Scenario – Nederlands Film Festival; Europa Cinema Label – Beste Europese Film van Venice Days, het parallelprogramma van het Filmfestival van Venetië; Golden Gladiator Beste Film – Internationaal Filmfestival van Albanië 2010
Theater
Zie de mannen vallen 1979 Franse Prijs van de Kritiek voor de Beste Buitenlandse Voorstelling
Graniet 1982 CJP Prijs
Het Noorderkwartier 1990 Nederlands/Vlaamse Toneelschrijf Prijs – De Nederlandse Taalunie; Albert van Dalsum Prijs – Amsterdams Fonds voor de Kunst
Oeuvreprijzen
Prins Bernhard Cultuurfonds Theaterprijs 1995 Voor zijn oeuvre als theater- en filmmaker – Prins Bernhard Cultuurfonds
Johannes Vermeer Prijs 2010 Staatsprijs voor de kunsten